Ontslag geven of ontslagen worden: een praktische gids
Wanneer het ergens misloopt in de relatie tussen werkgever en werknemer, is een ontslag soms de enige mogelijke uitweg. Zo’n procedure roept heel wat vragen op bij werkgevers en hr-verantwoordelijken. Daarnaast zijn er belangrijke juridische aandachtspunten die de betrokken partijen niet over het hoofd mogen zien. Daarom publiceren de specialisten van advocatenkantoor Claeys & Engels al jarenlang het Praktijkboek Ontslag. Het is een duidelijke, praktische en volledige gids voor werkgevers, hr-professionals en practici in sociaal recht. Het werk krijgt elk jaar een grondige update en ook dit jaar drukte de actualiteit zijn stempel op de regelgeving en rechtspraak inzake ontslag. Tijd dus om bij eindredacteurs Olivier Wouters en Henri-François Lenaerts te polsen naar de belangrijkste nieuwigheden in editie 2022.
Allereerst: hoe helpt het Praktijkboek Ontslag hr-verantwoordelijken?
Olivier Wouters: De titel van ons boek dekt eigenlijk volledig de lading van het boek. Het is een écht praktijkboek, met veel concrete en actuele toelichting over hoe de vele ontslagregels correct en efficiënt moeten worden toegepast. Zo is er een handige boomstructuur met vragen die de lezer naar het juiste hoofdstuk gidsen. Ook de gedetailleerde inhoudstafel en het trefwoordenregister zijn hiervoor zeer handig.
Voorts bevat het boek voorbeeldteksten, zodat de hr-verantwoordelijke ook meteen alle nodige teksten bij de hand heeft. Denk maar aan ontslagbrieven, overeenkomsten, enzovoort. Uit ervaring weten we dat hr-verantwoordelijken een drukke agenda hebben en weinig tijd hebben voor dat soort opzoekingen. Een dergelijke betrouwbare bron van informatie en bruikbare templates zijn dan zeer handig. Het boek vormt ook een mooie aanvulling op de ontslagberekeningstool van onze website opzegging.be.
“Dit is een écht praktijkboek, met veel concrete en actuele toelichting over hoe de vele ontslagregels correct en efficiënt moeten worden toegepast.”
Dit praktijkboek geeft gedetailleerde informatie om elke ontslagprocedure correct af te handelen: wetgeving, rechtspraak en procedures, recente ontwikkelingen en vergoedingen.
Zijn er recente wijzigingen op het vlak van de ontslagmotivering?
Henri-François Lenaerts: De cao nr. 109 die sinds 2014 een werkgever verplicht om aan de werknemer de redenen mee te delen waarom hij of zij ontslagen werd, raakt stilaan ingeburgerd. Veel werknemers richten na hun ontslag een formeel verzoek tot motivering aan hun werkgever. Het niet of laattijdig antwoorden op een dergelijk verzoek, leidt automatisch tot een geldboete van 2 weken loon. Bovendien stellen meer en meer werknemers een eis tot betaling van een vergoeding wegens kennelijk onredelijk ontslag in, die 3 tot 17 weken loon kan bedragen. Dat leidt tot een toename van vonnissen en arresten in dit verband: is de cao nr. 109 wel of niet van toepassing? Hoe zit het met de bewijslastverdeling? Hoe wordt de schadevergoeding begroot? Is deze vergoeding cumulatief met andere vergoedingen die verschuldigd zijn naar aanleiding van een ontslag? Ons Praktijkboek Ontslag becommentarieert uiteraard de meest recente rechtspraak, zodat de hr-verantwoordelijken een goed zicht krijgen op wat er op het spel staat. Bovendien komen ze zo te weten komen hoe ze nog meer problemen kunnen voorkomen wanneer ze een ontslagbeslissing moeten nemen (bijvoorbeeld schriftelijke verwittigingen, enz.).
“Het Praktijkboek Ontslag becommentarieert de meest recente rechtspraak, zodat hr-verantwoordelijken een goed zicht krijgen op wat er op het spel staat.”
Zorgt het ontslag wegens dringende redenen voor veel geschillen?
Olivier Wouters: Het ontslag wegens dringende reden zorgt steeds voor een brede waaier aan rechtspraak van de arbeidsgerechten. De reden is eenvoudig: vaak heeft de werknemer niet echt de keuze. Hoewel de RVA de werknemer het recht op werkloosheidsuitkeringen principieel zal ontzeggen (de ontslagen werknemer wordt immers niet als een ‘onvrijwillige’ werkloze beschouwd), zal dat orgaan soms toch overgaan tot de betaling hiervan, op voorwaarde dat de werknemer er zich toe verbindt om zijn ex-werkgever in rechte aan te spreken om toch nog de betaling van een verbrekingsvergoeding te verkrijgen. Wanneer de rechtbank de dringende reden afwijst, kan de RVA de terugbetaling van die werkloosheidsuitkeringen recupereren via een schuldoverdracht bij de werkgever, die het bedrag zal moeten afhouden van de verbrekingsvergoeding. In die geschillen komen vaak dezelfde onderwerpen aan bod: de naleving van de driewerkdagentermijn, de ernst van de feiten en het bewijs daarvoor. Ook hier biedt ons Praktijkboek Ontslag de hr-verantwoordelijke praktische hulp wanneer die moet overgaan tot een ontslag wegens dringende reden.
“In geschillen rond ontslag wegens dringende redenen komen vaak dezelfde onderwerpen aan bod: de naleving van de driewerkdagentermijn, de ernst van de feiten en het bewijs daarvoor.”
Heeft de coronacrisis ook haar weerslag gehad op de regelgeving en/of de rechtspraak inzake ontslag?
Henri-François Lenaerts: De coronacrisis heeft tot tal van nieuwe arbeidsrechtelijke regels geleid, maar het ontslagrecht bleef min of meer stabiel. Om te vermijden dat werknemers ‘goedkoop’ opgezegd konden worden tijdens periodes van tijdelijke werkloosheid wegens corona-overmacht, werd wel een nieuwe grond van schorsing ingevoerd. Tijdens periodes van tijdelijke coronawerkloosheid zal de opzegtermijn dus niet lopen.
In de rechtspraak viel het op dat rechters weinig begrip hebben voor werknemers die de coronamaatregelen niet naleefden. In de eerste fase van de coronapandemie is het aantal ontslagen beperkt gebleven. Het regime van tijdelijke corona-werkloosheid is zijn doel niet voorbijgeschoten en heeft bedrijven geholpen hun personeelsbestand stabiel te houden. In 2021 en 2022 hebben bedrijven de balans gemaakt en zien we dat een aantal werkgevers kostenbesparende maatregelen hebben genomen, waarbij overtollige functies zijn geschrapt. Ons kantoor werd veel bevraagd over individuele ontslagdossiers, en ook het aantal reorganisatiedossiers nam toe. Bij deze meervoudige of collectieve ontslagdossiers is de informatie en consultatie van de werknemersafvaardiging (ondernemingsraad/preventiecomité of vakbondsafvaardiging) primordiaal. Tegelijk zien we op dit ogenblik dat de ‘war for talent’ volop woedt: ontslagen werknemers kunnen dus gelukkig vaak snel aan de slag bij andere werkgevers.
“Men kijkt vandaag, nog meer dan vroeger, naar het kostenplaatje. Toch vermoeden we dat velen de kat uit de boom zullen kijken in plaats van banen te schrappen. Het is immers nóg moeilijker om de juiste profielen te vinden.”
En wat met andere zaken die de actualiteit beheersen, zoals de oorlog in Oekraïne, de inflatie, de energiecrisis en verstoorde toeleveringsketens wereldwijd?
Olivier Wouters: We zien dat veel bedrijven volop bezig zijn met het opmaken van een business continuity-plan om tegemoet te komen aan de eventuele beperking van elektriciteit en gastoevoer in de aankomende wintermaanden. Daarnaast kijkt men, nog meer dan vroeger, naar het kostenplaatje. De inflatie en indexatie baren werkgevers natuurlijk zorgen, omdat je niet zomaar alles aan de klant kunt doorrekenen. Men kijkt uiteraard ook naar de stijgende tewerkstellingskosten, zeker als de productie op een laag pitje gezet moet worden of wanneer bestellingen afnemen of wegvallen.
Waar men dan misschien spontaan denkt dat werkgevers meer geneigd zullen zijn om meteen ook over te gaan tot het schrappen van banen, denken we dat veel werkgevers toch ook wat de kat uit de boom zullen kijken. Ze zullen willen bekijken of de inflatie in de komende maanden zal aanhouden of eerder zal afkoelen. In veel sectoren is het immers nog moeilijker geworden om de juiste profielen te vinden. Een ontslag is daarom nog meer een moeilijke beslissing, zeker als je enkele maanden later opnieuw dergelijke profielen moet aanwerven. Maar het wordt afwachten, gelet op de recente berichtgeving over een nakende recessie.
Olivier Wouters & Henri-François Lenaerts
De auteurs zijn allen advocaat bij het advocatenkantoor Claeys & Engels. De eindredactie van het boek wordt verzorgd door Inger Verhelst, Olivier Wouters en Henri-François Lenaerts, advocaten-vennoten bij dit kantoor.
Advocatenkantoor Claeys & Engels biedt een volledig juridisch dienstenpakket rond alle materies die betrekking hebben op human resources, zowel aan een nationaal als internationaal cliënteel. Gelet op de groeiende internationalisering van de economie werkt Claeys & Engels actief mee aan een gespecialiseerde internationale alliantie, Ius Laboris.
Het praktijkboek Ontslag geeft gedetailleerde informatie om elke ontslagprocedure correct af te handelen: wetgeving, rechtspraak en procedures, recente ontwikkelingen en vergoedingen.