Welke koopovereenkomsten zijn er? De hervorming van het kooprecht
Hoewel er dagelijks tal van verkopen plaatsvinden, is de regelgeving rond koopcontracten niet bepaald transparant. Net als zovele takken van de Belgische wetgeving wordt ook die rond koopovereenkomsten gekenmerkt door een historische wildgroei en versnippering. De hervorming van het Burgerlijk Wetboek biedt de wetgever de kans om een en ander te stroomlijnen. Wie intussen zijn of haar weg zoekt in de wetgeving rond koopovereenkomsten, beschikt met Gevolgen van de koop over een omvattend handboek. 10 jaar na de vorige uitgave kreeg dit werk een grondige update. Auteurs Bernard Tilleman en Frederik Van den Abeele bieden tekst en uitleg.
Waarom zijn er zoveel vormen van koopovereenkomsten?
Bernard Tilleman en Frederik Van den Abeele: Het aanbod aan koopregimes is de laatste decennia gestegen. In 1804 had het Napoleontisch Burgerlijk Wetboek één koopregime. Door de ratificatie van het Weens Koopverdrag is er voor de koop van roerende lichamelijke zaken tussen contractanten uit verdragsstaten een tweede regime bijgekomen. Dat regime inspireerde de Europese wetgever voor een nieuw regime voor de verkoop van roerende lichamelijke goederen door een professioneel aan een consument. Het consumentenkooprecht is geboren met de Richtlijn Consumentenkoop van 1999. Dat is in een nieuw jasje gestoken met de Richtlijn Consumentenkoop 2019 en recent omgezet in het Belgisch recht. Het treedt in werking voor overeenkomsten gesloten na 1 juni 2022. De Richtlijn Digitale inhoud en digitale diensten creëert daarbovenop een dwingend consumentenrecht voor levering van digitale inhoud of diensten. Dat viel niet onder de consumentenkoop gelet op het onlichamelijk karakter van het voorwerp. Bij de omzetting van Europese richtlijnen opteerde de Belgische wetgever voor aanbouwwetgeving. Dat beperkte de interne coherentie van het recht aanzienlijk. De Duitse wetgever toont dat het anders kan. De realiteit is nu dat het kooprecht erg versnipperd is.
De koop blijft het koninginnencontract onder de bijzondere overeenkomsten. Dit boek behandelt het kooprecht in het algemeen en de gevolgen van de koopovereenkomst in het bijzonder.
“Bij de omzetting van Europese richtlijnen opteerde de Belgische wetgever voor aanbouw-wetgeving. Dat beperkte de interne coherentie van het recht aanzienlijk.”
Mogen we met de hervorming van het Burgerlijk Wetboek effectief een gestroomlijnd kooprecht verwachten? En welke vorm zou dat dan aannemen?
Tilleman en Van den Abeele: Het hervormingsproject van het oud Burgerlijk Wetboek biedt inderdaad de kans om het versnipperende kooplandschap te stroomlijnen. Enkele maanden geleden is de commissie voor de hervorming van boek 7 (bijzondere contracten) geïnstalleerd. Een aantal regels uit bijzondere overeenkomstenregimes zijn vandaag de dag als algemene regels opgenomen in boek 5. Zij hoeven dan ook niet herhaald te worden in boek 7. De hervorming biedt ook de kans om de versnippering waar mogelijk terug te dringen over de verschillende bijzondere contracten heen. Het hanteren van een zo uniform mogelijk conformiteitsbegrip in de verschillende koopregimes, aanneming en huur zou bijvoorbeeld alvast een grote vereenvoudiging kunnen inhouden.
Wat zijn de belangrijkste nieuwigheden inzake kooprecht die zijn op te tekenen ten opzichte van de vorige uitgave van dit werk, uit 2012? Is het domein er op 10 jaar tijd complexer op geworden?
Tilleman en Van den Abeele: Naast de ingrijpende wetgevende veranderingen op het vlak van een nieuw verbintenissen- (2022) en goederenrecht (2021), de consumentenkoop (2022), en de levering van digitale inhoud en digitale diensten (2022), zijn er ook heel wat ingrijpende wijzigingen op het vlak van bijzondere (koop)wetgeving: de invoering van het WER (2013), de b2b-wetgeving (2019), de nieuwe witwaswetgeving (2017) en de wijzigingen van de wet betalingsachterstand (2021). Ook de rechtspraak evolueert, met onder meer het omgaan van herstelmogelijkheden bij verborgen gebreken, een terugkeer naar de notie gespecialiseerde verkoper en de verdere invulling van de vrijwaring voor uitwinning. De rechtspraak van het Hof van Justitie zet bakens die soms worden gecodificeerd in de Richtlijn Consumentenkoop 2019 (Fülla, Schottelius), dan wel gedeeltelijk of geheel worden teruggeschroefd (Fehrenschild, Weber Putz).
Wat zijn aspecten van koopovereenkomsten die zelfs door professionals over het hoofd worden gezien?
Tilleman en Van den Abeele: De gelaagdheid van de materie maakt het onvermijdelijk dat de normaal zorgvuldige jurist(e) wel eens iets over het hoofd ziet. Notoir is het Weens Koopverdrag, dat vaak onbekend is. Nochtans biedt deze regelgeving behoorlijk wat voordelen die vaak eenvoudig door partijen wordt uitgesloten of waaraan door partijen (en de rechter) niet altijd wordt gedacht bij de beslechting van een geschil. De rechtspraak van het Hof van Cassatie over de toepassing van de vrijwaring voor uitwinning bij stedenbouwkundige inbreuken is zeker nog onvoldoende doorgedrongen. Nochtans is de toepassing ervan belangrijk om de geldigheid van een exoneratiebeding bij de koop van een onroerend goed te beoordelen. Bij de bespreking van de omzetting van het nieuwe consumentenkooprecht werd de rechtspraak van het Hof van Cassatie die herstel uitsluit bij verborgen gebreken, fel bekritiseerd. Men zou nochtans deze rechtspraak gewoon conventioneel kunnen uitsluiten door in ieder koopcontract specifiek het herstel contractueel te bedingen als remedie.
“De gelaagdheid van de materie maakt het onvermijdelijk dat de normaal zorgvuldige ju-rist(e) wel eens iets over het hoofd ziet, zoals het Weens Koopverdrag.”
Tot welke lezers richt u zich met Gevolgen van de koop, en waarom mag ze niet in hun bibliotheek ontbreken?
Tilleman en Van den Abeele: Met dit boek richten we ons naar een breed publiek. Notarissen, vastgoedmakelaars, advocaten, magistraten, juristen en nog veel andere beroepen hebben immers baat bij een omvattend handboek over (de gevolgen van) de koop. Met deze update hopen we iedere praktizijn (en theoreticus) te helpen in zijn dagelijkse praktijk. Het kooprecht is, zoals u merkt, veelal een complexe materie. Een uitgebreid handboek is in zo’n geval bijzonder nuttig om bij de hand te hebben.
Bernard Tilleman
Frederik Van den Abeele
Bernard Tilleman is gewoon Hoogleraar en prodecaan aan de KU Leuven. Hij is codirecteur van het Instituut voor Contractenrecht en leidt het Centrum voor Rechtsmethodiek. Hij publiceerde verschillende boeken en artikelen in het domein van het vennootschaps- en het contractenrecht.
Frederik Van den Abeele is doctorandus-assistent aan het Instituut voor Contractenrecht (KU Leuven) en gastmedewerker aan de Universiteit Hasselt. Hij doctoreert over het voorcontract onder (co)promotorschap van professor Bernard Tilleman en professor Alain Laurent Verbeke. Hij is redactielid van het Limburgs Rechtsleven (sinds 2020).
Net als zovele rechtsdomeinen wordt ook dat van koopovereenkomsten gekenmerkt door wildgroei en versnippering. Wie zijn of haar weg zoekt in de wetgeving, beschikt met Gevolgen van de koop over een omvattend handboek over de diverse koopregimes die vandaag in België gelden.